راه‌های ثروتمند شدن در قرآن
بسیاری از مردم چنین می‌پندارند که قرآن صرفاً مجموعه‌ای از نصایح و تعالیم دینی است؛ آموزه‌هایی که تنها برای تقویت باورهای ایمانی و دینداری انسان‌ها طراحی شده‌اند.
این در حالی‌ست که بخش عظیمی از آیات قرآن به ابعاد شخصی و اجتماعی زندگی انسان در این دنیا اشاره دارد.
افراد برجسته و اثرگذار بسیاری در جهان، برای رسیدن به خوشبختی دنیوی و اخروی، به آیات قرآن رجوع می‌کنند و از تعالیم این کتاب الهی یاری می‌جویند.
یکی از موضوعاتی که در قرآن به آن توجه شده، مسئله ثروت و ثروتمند شدن است. در این مقاله قصد داریم ۸ آموزه مالی از قرآن را بررسی کنیم تا با درک و اجرای آن‌ها، تحول چشمگیری در وضعیت مالی خود ایجاد کنیم.
اگر شما نیز تمایل دارید با دیدگاه قرآن درباره ثروت و ثروتمند شدن آشنا شوید، پیشنهاد می‌کنیم چند دقیقه‌ای از وقت ارزشمند خود را صرف خواندن این مقاله کنید. امیدواریم مطالب این مقاله گامی در جهت رشد مالی و معنوی شما باشد.
نخستین آموزه قرآن برای ثروت
ایمان و پرهیزگاری؛ دو رکن اساسی برای گسترش دارایی و برکت در زندگی انسان
پیش از آن‌که به بررسی این نکته قرآنی در خصوص ثروت بپردازیم، بهتر است نگاهی بیندازیم به آیه ۹۶ سوره اعراف و ترجمه آن:
«وَلَو أَنَّ أَهلَ ٱلقُرَى ءَامَنُواْ وَٱتَّقَواْ لَفَتَحنَا عَلَيهِم بَرَكات مِّنَ ٱلسَّمَاءِ وَٱلأَرضِ
وَلَكِن كَذّبوا فَأَخَذنَهُم بِمَا كَانُواْ يَكسِبُونَ»
و اگر مردم سرزمین‌ها همه به ایمان گراییده و تقوا پیشه کرده بودند، بی‌تردید درهای برکاتی از آسمان و زمین را بر آنان می‌گشودیم؛ اما چون نشانه‌ها و پیامبران ما را انکار کردند، آنان را به سزای اعمالشان گرفتار ساختیم.
در این آیه، خداوند تأکید می‌فرماید که رسیدن به ثروت چه در سطح فردی و چه در اجتماع، نیازمند دو عامل اساسی است: ایمان و پرهیزکاری.
مراد از ایمان، باور درونی و قلبی به وجود خداوند متعال است و تقوا به معنای حرکت در مسیر بندگی و دوری از نافرمانی و گناه است.
تقوا، مراتب و گونه‌های متعددی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به تقوای مالی، سیاسی، اخلاقی و اجتماعی اشاره کرد.
فردی که از گناهان دوری می‌گزیند و همواره به یاد پروردگار خویش است، در تلاش است تا با صداقت و نیت پاک به دیگران خدمت کند و محصولات و خدماتی باارزش و باکیفیت در اختیار آنان بگذارد؛ به همین دلیل، آن دسته از صاحبان مشاغل و کسب‌وکارها که در امور خود یاد خدا را در دل دارند، معمولاً به دستاوردهای بیشتری نائل می‌گردند.
دومین آموزه قرآن برای ثروت
توکل بر خداوند همراه با تقوا؛ مسیری مطمئن برای دستیابی به رزق از راه‌های غیرقابل تصور
در آیه‌ای دیگر از کتاب مقدس قرآن، خداوند پرهیز از گناهان را ابزاری برای فزونی در رزق و روزی می‌داند. در ادامه متن آیه و ترجمه آن را با هم مرور می‌کنیم:
«وَمَن يَتَّقِ ٱللَّهَ يَجْعَل لَّهُۥ مَخْرَجٗا
وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ
وَمَن يَتَوَكَّلْ عَلَى ٱللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ
إِنَّ ٱللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ
قَدْ جَعَلَ ٱللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرٗا»
هرکس از خدا پروا کند و تقوا پیش گیرد، خداوند راه بیرون‌رفت از مشکلات را برایش فراهم می‌سازد و از جایی که حتی گمانش را هم نمی‌برد، به او روزی می‌رساند. و آن‌که بر خدا توکل نماید، خداوند کفایت‌گر اوست؛ چراکه خداوند اراده خویش را محقق می‌سازد و برای هر چیز اندازه‌ای مقرر فرموده است.
برخی انسان‌ها برای افزایش دارایی و درآمد خود، به درهای مختلفی می‌زنند و گاه حتی به راه‌های خلاف و ناصواب روی می‌آورند. این شیوه نادرست نه‌تنها آنان را از سعادت دنیوی و اخروی دور می‌سازد، بلکه آرامش روحی‌شان را نیز می‌رباید.
قرآن کریم به روشنی به ما می‌آموزد که برای رسیدن به ثروت مشروع و پایدار، باید پرهیزکاری را پیشه کنیم و از گناه و نافرمانی پروردگار پرهیز نماییم.
وعده‌ی روشن خداوند این است که اگر راه گناه را ترک گوییم، او درهای رزقی را به روی‌مان خواهد گشود که حتی تصورش را هم نمی‌کردیم.
سومین آموزه قرآن برای ثروت
بخشش و صدقه دادن در راه خدا؛ مسیری تضمین‌شده برای زیاد شدن ثروت از دیدگاه قرآن
خداوند در آیات متعددی از قرآن کریم، بر اهمیت انفاق و صدقه دادن تأکید می‌ورزد و آن را یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای افزایش ثروت معرفی می‌کند. یکی از روشن‌ترین این آیات، آیه‌ی ۲۶۱ سوره بقره است:
«مَثَلُ ٱلَّذِينَ يُنفِقُونَ أَموالَهُم فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنبَتَت سَبعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنبُلَةٍۢ مِّاْئَةُ حَبَّةٍۢ
وَٱللَّهُ يُضَـٰعِفُ لِمَن يَشَآءُ ۗ وَٱللَّهُ وَٰسِعٌ عَلِيمٌ»
مَثَل کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می‌کنند، همچون دانه‌ای‌ست که از آن، هفت خوشه می‌روید و در هر خوشه، صد دانه باشد؛ و خداوند برای هر که بخواهد چند برابر می‌افزاید و او گشایش‌گر و داناست.
این آیه با وضوح تمام بیان می‌کند که صدقه دادن در راه خدا می‌تواند باعث افزایش ثروت شود و رزق انسان را چند برابر سازد.
علاوه بر آن، صدقه و بخشش نه‌تنها موجب رشد ثروت می‌شود، بلکه اموال و وجود انسان را از آلودگی‌ها پاک می‌سازد و صمیمیت و مهرورزی را در جامعه گسترش می‌دهد.
سعدی نیز در یکی از ابیات معروف خود، به زیبایی نقش صدقه در فزونی ثروت را توصیف کرده است:
«زکات مال به در کن که فضله رز را
چو باغبان بزند، بیشتر دهد انگور»
او ثروت را به خوشه‌ی انگور تشبیه می‌کند و توصیه می‌نماید که همان‌گونه که باغبان شاخه‌های اضافی را می‌زند تا باردهی بیشتر شود، انسان نیز با صدقه دادن، برکت و رشد را به ثروت خود بازمی‌گرداند.
امام صادق (ع) نیز درباره نقش صدقه در زیاد شدن ثروت فرموده‌اند:
«برای هر چیزی کلیدی وجود دارد؛ و کلید رزق و روزی، صدقه است.»
ایشان با این بیان روشن، صدقه را یکی از اصلی‌ترین عوامل دستیابی به ثروت معرفی می‌کنند.
چهارمین آموزه قرآن برای ثروت
سپاس‌گزاری واقعی؛ کلیدی طلایی برای گسترش رزق و ثروت از دیدگاه قرآن
خداوند در آیه‌ای روشن از سوره ابراهیم، شکرگزاری را عامل اصلی افزایش نعمت و ثروت معرفی می‌کند. ترجمه این آیه چنین است:
«وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِن شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِن كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ»
و هنگامی که پروردگارتان اعلام فرمود: اگر شکرگزار باشید، حتماً نعمت‌ها و ثروت شما را افزایش خواهم داد؛ و اگر ناسپاسی کنید، عذاب من سخت و سنگین خواهد بود.
شکرگزاری صحیح، سه بُعد اساسی دارد: زبانی، قلبی و عملی.
شکر زبانی آن است که با زبان، خدا را برای نعمت‌ها و ثروت‌هایی که داده است، سپاس بگوییم.
شکر قلبی یعنی رضایت درونی و خشنودی از داشته‌ها و اراده‌ی الهی.
و شکر عملی زمانی معنا دارد که انسان نعمت‌هایی که دارد را در مسیر درست به‌کار گیرد.
وقتی این سه نوع شکر در زندگی انسان جریان پیدا کند، خداوند وعده داده است که نعمت‌ها و ثروتش را پیوسته افزایش خواهد داد. شکرگزاری حقیقی، نه‌تنها ثروت را حفظ می‌کند، بلکه باعث رشد مستمر و پایداری آن نیز می‌شود.
پنجمین آموزه قرآن برای ثروت
توبه و استغفار؛ گشاینده درهای بسته‌ی رزق و ثروت
در آیات ۱۰ تا ۱۲ سوره نوح، خداوند راز بزرگی برای گشایش رزق را آشکار می‌سازد:
«فَقُلتُ ٱستَغفِرُواْ رَبَّكُم إِنَّهُۥ كَانَ غَفَّارٗا
يُرْسِلِ ٱلسَّمَآءَ عَلَيْكُم مِّدْرَارٗا
وَيُمْدِدْكُم بِأَمْوَٰلٖ وَبَنِينَ وَيَجْعَل لَّكُمْ جَنَّٰتٖ وَيَجْعَل لَّكُمْ أَنْهَٰرٗا»
باز به آن‌ها گفتم: از پروردگار خود طلب آمرزش کنید، که او بسیار آمرزنده است. با این کار، باران‌های پیاپی بر شما نازل می‌کند، شما را با اموال و فرزندان فراوان یاری می‌رساند، و باغ‌ها و نهرهایی را نصیب‌تان می‌گرداند.
بسیاری اوقات، گناهان پنهان یا آشکار انسان، مانع ورود ثروت به زندگی او می‌شوند. وقتی فردی با نیت خالص از خدا طلب آمرزش کند و از گناهان گذشته خود توبه نماید، درهای بسته گشوده می‌شوند و روزی‌های بند آمده به جریان می‌افتند.
علمای بزرگ دینی و مذهبی نیز بارها تأکید کرده‌اند که استغفار، یکی از کلیدی‌ترین ابزارها برای گره‌گشایی مالی و افزایش ثروت است.
در شرایط دشوار اقتصادی، تنگنای مالی یا مشکلات شغلی، استغفار صادقانه و توبه‌ی واقعی می‌تواند گشایش‌های شگفت‌انگیزی در پی داشته باشد.
ششمین آموزه قرآن برای ثروت
تلاش و کار مداوم؛ لازمه‌ی رسیدن به ثروت و دستاوردهای پایدار
برخلاف تصور برخی افراد، قرآن دستیابی به ثروت را فقط در دعا و عبادت خلاصه نمی‌کند. بلکه به صراحت بر اهمیت تلاش و کوشش تأکید دارد. در آیات ۳۹ و ۴۰ سوره نجم آمده است:
«وَأَن لَّيْسَ لِلْإِنسَانِ إِلَّا مَا سَعَىٰ
وَأَنَّ سَعْيَهُۥ سَوْفَ يُرَىٰ»
و این‌که انسان بهره‌ای ندارد جز آن‌چه خود تلاش کرده است؛ و به‌زودی نتیجه تلاش او دیده خواهد شد.
برای رسیدن به ثروت، نمی‌توان تنها به آرزو یا دعا تکیه کرد. تلاش هدفمند، پشتکار مستمر، و استفاده‌ی هوشمندانه از فرصت‌ها، بخشی جدانشدنی از مسیر ثروتمند شدن است.
بسیاری از افرادی که مدام از روزگار شکایت دارند و از محقق نشدن آرزوهایشان گلایه می‌کنند، در واقع اهل تلاش جدی نیستند.
قرآن به ما می‌آموزد که اگر خواهان ثروت هستیم، باید تلاش را سرلوحه زندگی‌مان قرار دهیم؛ خداوند نیز در این مسیر، یاری‌مان خواهد کرد.
هفتمین آموزه قرآن برای ثروت
پرهیز از اسراف و استفاده هوشمندانه از اموال؛ رمز پایداری ثروت
یکی از عواملی که موجب کاهش ثروت و از بین رفتن نعمت‌ها می‌شود، اسراف و خرج کردن بی‌رویه است. خداوند در آیه ۳۱ سوره اعراف می‌فرماید:
«يَٰبَنِيٓ ءَادَمَ خُذُواْ زِينَتَكُمْ عِندَ كُلِّ مَسْجِدٖ وَكُلُواْ وَٱشْرَبُواْ وَلَا تُسْرِفُوٓاْ إِنَّهُۥ لَا يُحِبُّ ٱلْمُسْرِفِينَ»
ای فرزندان آدم، لباس آراسته خود را هنگام عبادت بپوشید و بخورید و بیاشامید؛ اما اسراف نکنید، که خداوند اسراف‌کنندگان را دوست ندارد.
ثروتی که بی‌برنامه خرج شود و بدون هدف مصرف گردد، پایدار نمی‌ماند.
وارن بافت، یکی از ثروتمندترین افراد جهان، گفته‌ای دقیق دارد:
«اگر چیزهایی بخری که به آن‌ها نیاز نداری،
به‌زودی مجبور می‌شوی چیزهایی را بفروشی که واقعاً به آن‌ها نیاز داری.»
در آیه ۵۸ سوره قصص نیز می‌خوانیم:
«وَكَمْ أَهْلَكْنَا مِن قَرْيَةٍۢ بَطِرَتْ مَعِيشَتَهَا فَتِلْكَ مَسَٰكِنُهُمْ لَمْ تُسْكَن مِّنۢ بَعْدِهِمْ إِلَّا قَلِيلٗا ۖ وَكُنَّا نَحْنُ ٱلْوَٰرِثِينَ»
و چه بسیار مردمانی که به رفاه خود مغرور شدند و ما نابودشان ساختیم؛ خانه‌های خالی‌شان باقی ماند و ما وارث آن شدیم.
هشتمین آموزه قرآن برای ثروت
قرض‌الحسنه و دوری از ربا؛ راهی الهی برای رشد ثروت در جامعه
یکی از راه‌هایی که قرآن برای افزایش ثروت پیشنهاد می‌دهد، کمک مالی بدون چشم‌داشت است. قرض‌الحسنه، به‌معنای دادن وامی بدون بهره، یکی از اعمالی است که پاداش آن در قرآن تضمین شده است. آیه ۲۴۵ سوره بقره می‌فرماید:
«مَّن ذَا ٱلَّذِي يُقْرِضُ ٱللَّهَ قَرْضًا حَسَنٗا فَيُضَٰعِفَهُۥ لَهُۥٓ أَضْعَافٗا كَثِيرَةٗ ۚ وَٱللَّهُ يَقْبِضُ وَيَبْسُطُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ»
چه کسی است که به خدا قرض‌الحسنه دهد تا خداوند چندین برابر به او بازگرداند؟ خداوند است که روزی را محدود یا گسترده می‌سازد، و به سوی او بازخواهید گشت.
در مقابل، ربا به شدت در قرآن نکوهش شده و حتی به‌عنوان «جنگ با خدا» توصیف شده است. در آیات ۲۷۸ و ۲۷۹ سوره بقره آمده است:
«يَٰأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَذَرُواْ مَا بَقِيَ مِنَ ٱلرِّبَوٰا إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ
فَإِن لَّمْ تَفْعَلُواْ فَأْذَنُواْ بِحَرْبٖ مِّنَ ٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦ»
ای اهل ایمان، از خدا پروا کنید و اگر واقعاً مؤمن هستید، باقیمانده‌ی ربا را رها سازید. و اگر چنین نکنید، بدانید که به جنگ خدا و پیامبرش رفته‌اید.
در آیه ۲۷۶ سوره بقره نیز آمده است:
«يَمْحَقُ ٱللَّهُ ٱلرِّبَوٰا وَيُرْبِي ٱلصَّدَقَٰتِ ۗ وَٱللَّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ أَثِيمٍ»
خداوند، ربا را نابود می‌سازد و صدقات را رشد می‌دهد. خداوند هیچ ناسپاس گناه‌کاری را دوست ندارد.
جمع‌بندی:
عمل به درس‌های ثروت در قرآن؛ مسیری الهی برای کامیابی مالی و معنوی
در این مقاله، ۸ آموزه قرآنی درباره ثروت را مرور کردیم. دانستن این نکات به‌تنهایی کافی نیست. آن‌چه اهمیت دارد، به‌کارگیری و عمل به این دستورها در زندگی روزمره است.
اگر این اصول قرآنی را وارد تصمیمات مالی، شغلی و رفتاری خود کنیم، بی‌تردید تأثیر شگرف آن را در افزایش ثروت و آرامش روحی خواهیم دید.
اگر این مقاله برایتان مفید بود، مقاله «رازهای ثروت یهودیان» را نیز بخوانید.
آن مقاله نیز ۸ نکته مهم و متفاوت برای ثروتمند شدن از نگاه فرهنگی را بررسی می‌کند.
شما چه درس‌هایی از قرآن درباره ثروت آموخته‌اید؟
از نظر شما مهم‌ترین آموزه قرآنی برای ثروتمند شدن چیست؟
دیدگاه‌تان را در بخش نظرات با ما و دیگران در میان بگذارید.